การลอยกระทงเป็นประเพณีไทยที่สืบทอดกันมายาวนาน โดยมีจุดประสงค์เพื่อแสดงความขอบคุณพระแม่คงคาที่ได้ประทานแหล่งน้ำมาให้มนุษย์ได้ใช้ดำรงชีวิต อีกทั้งยังเพื่อขอขมาพระแม่คงคา ที่ทำให้แหล่งน้ำสกปรกจากกิจกรรมของมนุษย์
อย่างไรก็ตาม การลอยกระทงในปัจจุบัน กลับก่อให้เกิดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมมากมาย ดังนี้
- ขยะจากกระทง กระทงส่วนใหญ่ทำมาจากวัสดุที่ย่อยสลายยาก เช่น พลาสติก โฟม กระดาษแข็ง ส่งผลให้เกิดการสะสมของขยะในแหล่งน้ำ ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศของสัตว์น้ำและสิ่งแวดล้อมโดยรวม
ขยะจากกระทงเป็นปัญหาที่พบเห็นได้ทั่วไปในทุก ๆ ปี จากการสำรวจพบว่า กระทงพลาสติกเป็นกระทงที่นิยมใช้มากที่สุด รองลงมาคือกระทงโฟมและกระทงกระดาษแข็ง กระทงเหล่านี้ล้วนย่อยสลายยาก ใช้เวลานานกว่าจะย่อยสลายจนหมดสิ้น ส่งผลให้เกิดการสะสมของขยะในแหล่งน้ำ ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศของสัตว์น้ำและสิ่งแวดล้อมโดยรวม
สัตว์น้ำอาจได้รับอันตรายจากขยะจากกระทง เช่น กินเข้าไปแล้วอุดตันทางเดินอาหาร ติดเครื่องมือตกปลา ติดกับตะแกรงดักปลา เป็นต้น นอกจากนี้ยังอาจเป็นแหล่งสะสมของเชื้อโรคและสารพิษ ส่งผลเสียต่อสุขภาพของสัตว์น้ำและมนุษย์
ขยะจากกระทงยังทำให้แหล่งน้ำเสื่อมโทรม เกิดตะกอนทับถม น้ำเสียไหลเวียนได้ไม่ดี ส่งผลให้คุณภาพน้ำลดลง สัตว์น้ำไม่สามารถดำรงชีวิตได้ตามปกติ
- มลพิษทางน้ำ กระทงที่ทำจากวัสดุที่ย่อยสลายยาก มักมีสารเคมีปนเปื้อน ซึ่งก่อให้เกิดมลพิษทางน้ำ เช่น สารเคมีจากสีที่ใช้ทากระทง สารเคมีจากวัสดุสังเคราะห์ สารเคมีเหล่านี้อาจปนเปื้อนสู่แหล่งน้ำ ทำให้น้ำเน่าเสีย ส่งผลเสียต่อระบบนิเวศของสัตว์น้ำและสิ่งแวดล้อมโดยรวม
สีที่ใช้ทากระทงบางชนิดมีสารเคมีอันตราย เช่น สารตะกั่ว สารปรอท สารหนู สารเหล่านี้อาจปนเปื้อนสู่แหล่งน้ำ ส่งผลให้สัตว์น้ำได้รับอันตราย และอาจปนเปื้อนสู่อาหารทะเลที่มนุษย์บริโภค
วัสดุสังเคราะห์ เช่น พลาสติก โฟม กระดาษแข็ง มักมีสารเคมีปนเปื้อน เช่น สารพีวีซี สารฟีนอล สารฟอร์มาลดีไฮด์ สารเหล่านี้อาจปนเปื้อนสู่แหล่งน้ำ ทำให้น้ำเน่าเสีย และอาจก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพของมนุษย์ เช่น ระคายเคืองผิวหนัง ทางเดินหายใจ ตาอักเสบ
- มลพิษทางอากาศ การจุดประทัด ดอกไม้ไฟ ปล่อยโคมลอย ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศ เช่น ควันไฟ ฝุ่นละออง สารเคมี ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน
ควันไฟจากประทัด ดอกไม้ไฟ ปล่อยโคมลอย ก่อให้เกิดปัญหามลพิษทางอากาศ เช่น ฝุ่นละออง PM2.5 ซึ่งอาจก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพ เช่น โรคทางเดินหายใจ โรคหัวใจ โรคมะเร็ง เป็นต้น
สารเคมีจากประทัด ดอกไม้ไฟ ปล่อยโคมลอย อาจปนเปื้อนสู่อากาศ ทำให้อากาศเสีย ส่งผลเสียต่อสุขภาพของประชาชน
- อุบัติเหตุ การจุดประทัด ดอกไม้ไฟ ปล่อยโคมลอย ก่อให้เกิดอุบัติเหตุ เช่น ไฟไหม้ ระเบิด ตกใส่สิ่งของหรือบุคคล
ประทัด ดอกไม้ไฟ เป็นวัตถุอันตรายที่อาจก่อให้เกิดอันตรายหากใช้ไม่ถูกวิธี การจุดประทัด ดอกไม้ไฟโดยไม่ระมัดระวัง อาจก่อให้เกิดไฟไหม้ ระเบิด ตกใส่สิ่งของหรือบุคคล ก่อให้เกิดความเสียหายและบาดเจ็บได้
โคมลอยเป็นวัตถุอันตรายที่อาจก่อให้เกิดอันตรายหากใช้ไม่ถูกวิธี การปล่อยโคมลอยโดยไม่ระมัดระวัง อาจทำให้โคมลอยตกใส่สิ่งของหรือบุคคล ก่อให้เกิดความเสียหายและบาดเจ็บได้ นอกจากนี้ การปล่อยโคมลอยยังอาจก่อให้เกิดอันตรายต่อเครื่องบินและจรวดด้วย
เพื่อลดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมจากการลอยกระทง ภาครัฐและประชาชนควรร่วมมือกันรณรงค์ให้ลอยกระทงอย่างมีจิตสำนึก โดยเลือกใช้กระทงที่ทำจากวัสดุธรรมชาติที่ย่อยสลายง่าย เช่น กระทงใบตอง กระทงดอกบัว กระทงขนมปัง เป็นต้น นอกจากนี้ ควรหลีกเลี่ยงการจุดประทัด ดอกไม้ไฟ ปล่อยโคมลอย เพื่อลดมลพิษทางอากาศและอุบัติเหตุ
นอกจากนี้ ภาครัฐควรมีมาตรการบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง เพื่อควบคุมและลดปริมาณขยะจากกระทง เช่น กำหนดให้สถานที่จัดงานลอยกระทงต้องมีถังขยะสำหรับทิ้งขยะจากกระทงอย่างเพียงพอ จัดเจ้าหน้าที่เก็บกวาดขยะจากกระทง และกำหนดบทลงโทษสำหรับผู้ที่ทิ้งขยะจากกระทงไม่เป็นที่
ประชาชนเองก็ควรตระหนักถึงปัญหาสิ่งแวดล้อมจากการลอยกระทง และร่วมมือกันรณรงค์ให้ลอยกระทงอย่างมีจิตสำนึก เพื่ออนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและสืบสานประเพณีอันดีงามของไทย
